Việc IIPA phản đối chính phủ ta về khuyến khích dùng phần mềm nguồn mở và có báo cáo đặc biệt 301:Việt nam nên để nguyên trong danh sách theo rõi năm 2010 là không thoả đáng. Sau đây tôi xin trình bày vài suy nghĩ.

Trước hết hãy nhìn lại những nghị định của nhà nước ta trong những năm qua về phần mềm nguồn mở.

Nhìn lại những năm qua,PMNM đã được quan tâm nhiều ở nước ta.Nhằm góp phần hạn chế việc vi phạm bản quyền phần mềm, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Lê Doãn Hợp đã ra chỉ thị ” Đẩy mạnh sử dụng PMNM trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức Nhà nước”. Theo chỉ thị đó, chậm nhất đến ngày 31/12/2009, các đơn vị thuộc Bộ,Ngành, Tỉnh phải đảm bảo 70% máy tính được cài đặt các PMNM như: OpenOffice, Mozilla ThunderBird, trình duyệt Mozilla FireFox, bộ gõ tiếng việt Unikey,(nhưng lại không thấy nói đến hệ điều hành nào!)....Riêng các đơn vị chuyên trách về CNTT của các Bộ, Ngành, cơ quan ngang Bộ thì chậm nhất đến 30/06/2009 phải đảm bảo 100% máy tính được cài đặt các phần mềm trên; 100% cán bộ, nhân viên được tập huấn và được hướng dẫn sử dụng (trong đó ít nhất 50% phải sử dụng thành thạo).Ngoài  ra, các Bộ, Ngành, Địa phương cần có kế hoạch từng bước nâng cao hơn số văn bản, tài liệu, trao đổi trong cơ quan được soạn thảo và xử lý bằng các PMNM. Từng bước triển khai rộng các PMNM, làm sao đến hết năm 2010,hầu hết cán bộ, nhân viên trong các cơ quan Nhà nước đều có thể sử dụng thành thạo các PMNM vào công việc xử lý hàng ngày.  Ngày 1/3/2010, Bộ GD-ĐT đã ban hành thông tư quy định việc sử dụng phần mềm mã nguồn mở trong các cơ sở giáo dục nhằm tiết kiệm chi phí bản quyền, định hướng sử dụng các chuẩn mở và đảm bảo an toàn cho các hệ thống thông tin. Thông tư này đưa ra hai danh mục phần mềm tự do nguồn mở yêu cầu sử dụng và khuyến khích sử dụng trong các cơ sở giáo dục từ các trường đại học, cao đẳng cho đến các trường mầm non và các cơ quan quản lý giáo dục. Các phần mềm được yêu cầu sử dụng chính thức gồm phần mềm văn phòng OpenOffice, bộ gõ tiếng Việt Unikey, trình duyệt Mozilla Firefox, phần mềm thư điện tử máy trạm Thunderbird của Mozilla và hệ điều hành Linux. Đây là những phần mềm đã được Bộ TT&TT quy định phải ưu tiên sử dụng trong các cơ quan nhà nước.Trong số 5 phần mềm trên, theo thông tư, đến tháng 9/2010, các cơ sở giáo dục phải hoàn tất việc triển khai các phần mềm OpenOffice, bộ gõ Unikey và trình duyệt web Firefox. Ở nước ta,trong môi trường doanh nghiệp, một số lãnh đạo vẫn ngại dùng PMNM vì lý do bảo mật .Nhưng thực tế ở các nước đã chứng minh điều ngược lại.Hầu hết các tổ chức đòi hỏi bảo mật cao như quân đội Mỹ, FBI và CIA đều không sử dụng phần mềm thương mại cho những tác vụ liên quan đến an ninh, bảo mật.

    Các chính sách trên đây nhằm mang lại lợi ích cho quá trình xây dựng chính phủ điện tử ở nước ta,hướng đến những công nghệ hiện đại của cntt,góp phần làm giảm vi phạm bản quyền phần mềm và như thế cũng thể hiện sự nghiêm túc thực hiện luật bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của WTO.

Việc khuyến khích dùng PMNM ở nước ta là hoàn toàn hợp lý vì  đây là một tiến bộ công nghệ của thế  giới mà nước nào cũng không thể bỏ qua,là nền tảng để phát triển những công nghệ mới rất đáng quan tâm như tính toán mây (cloud computing) mà được dự đoán là hướng phát triển chủ yếu về mô hình xử lý trên internet trong tương lai. Chính phủ ta không ép buộc dùng PMNM đối với doanh nghiệp nói chung mà chỉ bắt buộc cho bộ máy nhà nước mà bất kỳ tổ chức nào đều có quyền xây dựng hệ thống thông tin cho tổ chức mình với một công nghệ thích hợp, được lựa chọn thống nhất trong tổ chức. Chính phủ điện tử Việt nam cần xây dựng những hệ thống thông tin có những phần mềm thống nhất và lựa chọn là PMNM. Việc làm này của chính phủ Việt nam hoàn toàn không dẫn đến “đóng cửa thị trường ,bóp nghẹt sự đổi mới ,sáng tạo và sự phát triển kinh tế”.Chính sách này không cấm mua sắm công nghệ nào cả mà chỉ là hướng dẫn chọn lựa hợp lý. Bộ Tài chính vẫn có hợp đồng nhập công nghệ của hãng Microsoft,các Ngân hàng Nhà nước vẫn tiếp tục dùng các phần mềm thương mại của nước ngoài.Vào ngày 7/1/2010, tập đoàn FPT công bố họ đã trở thành doanh nghiệp đầu tiên tại Việt Nam gia hạn Thỏa thuận Doanh nghiệp về sử dụng phần mềm bản quyền của Microsoft.Theo Thỏa thuận vừa gia hạn (lần đầu ký kết năm 2006), FPT sẽ nâng cấp hệ thống hạ tầng CNTT của mình với các phiên bản phần mềm Microsoft mới nhất cho máy chủ như Microsoft Windows Server 2008 R2, Microsoft Exchange Server 2010… cũng như trở thành một trong những khách hàng doanh nghiệp đầu tiên tại Việt Nam sử dụng bộ ứng dụng văn phòng Microsoft Office 2010. Như vậy,chính sách PMNM của chính phủ Việt nam không tạo ra “rào cản thương mại và không ảnh hưởng đến sự công bằng và vô tư” đối vơi sự lựa chọn công ty trong nước cũng như ngoài nước đảm bảo công nghệ.

 Đứng về mặt công nghệ mà xét thì công nghệ PMNM là một công nghệ tiến bộ đã thu hút nhiều tổ chức ,quốc gia hướng đến.Số liệu thống kê mới nhất do hãng StatCounter Global Statistics cho biết, trình duyệt nguồn mở Firefox 3.5 đã chính thức vượt qua IE7 để trở thành trình duyệt phổ biến nhất thế giới.Tuy Firefox 3.5 đã vượt qua IE7 nhưng nhờ có sự thành công của hệ điều hành Windows 7 mới ra mắt, IE8 vẫn đang “bám sát” phía sau. Tại thị trường Mỹ, IE8 vẫn đứng đầu với thị phần khoảng 26%, tiếp theo đó là IE7 và Firefox 3.5. Tại các nước châu Á, IE8 và IE7 vẫn có thị phần tương đối lớn nhưng đang bị suy giảm nhanh chóng và Firefox 3.5 đã vươn lên dẫn đầu thị trường.Vào tháng 3/2009, Firefox lần đầu tiên trở thành trình duyệt phổ biến nhất tại Đức.

Báo cáo đặc biệt 301 năm 2010 của Liên minh sở hữu trí tuệ  quốc tế IIPA về bảo vệ và tăng cường bản quyền đề nghị để” Việt nam tiếp tục trong Danh sách theo rõi năm 2010 “ là một đề nghị không đúng đắn,thiếu tính khoa học và không khách quan , ảnh hưởng đến sự phát triển và ứng dụng cntt vào các hoạt động ở đất nước Việt nam, đi ngược với sứ mạng của Tổ chức IIPA.

Nguyễn Lãm