Dịch vụ công ích thì ai làm?

Theo ông Mai Liêm Trực, nguyên Bộ trưởng Bộ Bưu chính - Viễn thông, sự ra đời của Quỹ Viễn thông công ích là tất yếu khi thị trường viễn thông chính thức mở cửa và bước vào giai đoạn cạnh tranh. "Quỹ đã giải quyết được nỗi bức xúc lớn khi đó là dịch vụ công ích thì ai làm?", ông Trực nhớ lại. Bởi như lời chia sẻ của chính đại diện VNPT thì doanh nghiệp cũng "không sung sướng gì khi phải triển khai một số dự án cộng đồng, bởi điều kiện thực tế quá khó khăn".

Do đặc điểm địa lý, VN có nhiều vùng địa hình hiểm trở, vùng xa, vùng sâu rất khó thiết lập cơ sở hạ tầng viễn thông. Tại những địa bàn này, việc triển khai đầu tư xây dựng rất tốn kém nhưng lợi nhuận thu được lại thấp. Không có gì khó hiểu khi DN viễn thông không có động lực để đầu tư vào đó, nếu như họ không nhận được sự trợ giúp từ phía chính phủ để bù lỗ.

Chính trên cơ sở đó, Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích Việt Nam đã ra đời theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, với mục tiêu phổ cập dịch vụ viễn thông tới các vùng sâu, vùng xa, hải đảo, biên giới, thu hẹp khoảng cách số giữa nông thôn với thành thị. Sau 5 năm hoạt động của Quỹ, hiện mật độ thuê bao điện thoại cố định tại các vùng công ích đã tăng từ 2,5 máy/100 dân (cuối năm 2004) lên 10,7 máy/100 dân (cuối năm 2009). Mật độ thuê bao Internet cũng tăng tương ứng từ 0,018 máy/100 dân lên 0,32 máy/100 dân. Cả nước đã có 16 đài thông tin duyên hải để phục vụ các hoạt động tìm kiếm cứu nạn và dự báo thiên tai cho ngư dân trên biển.

Lãnh đạo Bộ đã từng... đau đầu

"Quỹ đã chứng minh chính sách mở cửa thị trường viễn thông của Chính phủ là hoàn toàn đúng đắn", Thứ trưởng Trần Đức Lai nói

Đánh giá về hoạt động và hiệu quả của Quỹ, Thứ trưởng Bộ TT&TT Trần Đức Lai khẳng định Quỹ đã "chứng minh chính sách mở cửa thị trường viễn thông của Chính phủ là hoàn toàn đúng đắn". Sự ra đời của Quỹ đã thúc đẩy DN viễn thông cạnh tranh tốt hơn, bởi đã bóc tách được rạch ròi giữa chuyện công ích với kinh doanh, một bài toán mà trước mô hình Quỹ đã khiến cho các nhà lãnh đạo hết sức đau đầu.

Thứ trưởng nhấn mạnh với việc Quỹ đang nắm trong tay tới 500 tỷ đồng, cơ chế quản lý rõ ràng, minh bạch, có sự hậu thuẫn của các văn bản pháp lý đầy đủ, hoàn chỉnh, chính là nhân tố chủ chốt giúp Quỹ hoạt động "thuận buồm xuôi gió". Đây là một bài học về kinh nghiệm quản lý mà theo Thứ trưởng có thể dùng để áp dụng cho nhiều chương trình, dự án lớn về sau.

Tuy nhiên, do mô hình Quỹ Viễn thông công ích còn rất mới, không chỉ ở VN mà còn trên phạm vi cả thế giới, việc hạn chế, bất cập, thiếu sót là khó tránh khỏi. "Cách tiếp cận vừa làm vừa hoàn thiện sẽ dẫn tới rất nhiều thay đổi nảy sinh trong quá trình triển khai, làm khó cho DN. Lúc đầu, Quỹ giao kế hoạch cho DN cung cấp dịch vụ công ích. Nhưng theo Luật mà nói, việc giao kế hoạch là sai. Vì thế mà phải chuyển sang cơ chế đặt hàng".

Còn nhập nhèm giữa công ích và khuyến mại của DN

Ông Lai thừa nhận chính những thay đổi liên tục từ phía cơ quan quản lý đã gây chậm tiến độ cho Doanh nghiệp triển khai cung cấp dịch vụ. Bên cạnh đó, khâu giám sát kiểm tra thực tiễn chưa tốt, dẫn đến tình trạng nhiều gia đình có tới 3 DN cùng vào đặt máy điện thoại cố định miễn phí. Câu chuyện lãng phí, không hiệu quả này cũng đã được các đại biểu Quốc hội đưa ra chất vấn, buộc Bộ TT&TT phải có giải pháp tạm thời là phân chia địa bàn hoạt động cho các DN: mỗi DN sẽ chỉ triển khai xây dựng cơ sở hạ tầng cho một vùng để tránh cảnh chồng chéo, trùng nhau.

Một thực trạng còn tồn tại là việc một số DN cố tình nhập nhèm giữa chương trình công ích của chính phủ với khuyến mại của DN. DN tới lắp máy hoặc mạng miễn phí cho dân theo chương trình công ích nhưng lại nói rằng đây là hoạt động khuyến mại đặc biệt. Bên cạnh đó, khâu tuyên truyền còn yếu khiến cho hầu hết người dân không biết đến Quỹ cũng như các hoạt động cộng đồng mà họ được thụ hưởng.

Năm 2010 được đánh giá là một năm đặc biệt quan trọng của Quỹ, bởi đây là năm cuối cùng thực hiện chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông công ích giai đoạn một và xây dựng đề án phổ cập, phát triển dịch vụ viễn thông công ích giai đoạn 2011-2015. Cũng trong năm nay, Bộ TT&TT đã trình lên Thủ tướng kế hoạch khảo soát toàn bộ các dịch vụ nghe nhìn trên toàn quốc, bao gồm các chỉ tiêu về điện thoại, Internet, phát thanh - truyền hình đến từng xã, huyện, với quy mô gần như điều tra dân số.

Theo Vietnamnet