V. Những cải tiến cho ODF: Tính có thể truy cập được và siêu dữ liệu

Theo cương vị quản lý của Uỷ ban Kỹ thuật Tài liệu Mở của OASIS, những cải tiến đáng kể đã được thực hiện đối với đặc tả kỹ thuật của ODF trong năm 2007 về tính có thể truy cập được và hỗ trợ siêu dữ liệu.

Tính có thể truy cập được và ODF v1.1

Các vấn đề về tính có thể truy cập được được đưa ra bởi cộng đồng khuyết tật đối với vấn đề các tài liệu văn phòng đã nâng cao ý thức toàn cầu về ảnh hưởng của các quyết định công nghệ thông tin và các tiêu chuẩn lên cuộc sống của những người khuyết tật. ODF v1.1, được chấp thuận bởi OASIS vào tháng 02/2007, đã thiết lập một mức độ cao hơn cho các định dạng tài liệu mà chúng phải không được phép lùi với sự chấp thuận bất kỳ thứ gì ít hơn là bất kỳ định dạng tài liệu văn phòng nào khác. Sau đây là danh sách các sửa đổi và phát triển mang tính sống còn mà chúng cho phép ODF v1.1 cung cấp mức hỗ trợ cao hơn hiện hành cho những người khuyết tật:

l Trong việc đánh giá ODF đối với các hướng dẫn về tính có thể truy cập được nội dung web (WCAG) v.1.0, một vài điểm kiểm tra tính có thể truy cập được thể hiện các vấn đề đáng kể về tính có thể truy cập được đã được phát hiện bởi uỷ ban về tính có thể truy cập được của ODF của OASIS trong việc xem xét từng điểm một cách công khai về ODF v1.0 và đã sửa lỗi trong ODF v1.1.

l Uỷ ban về tính có thể truy cập được của ODF của OASIS đã xem xét tính phù hợp của ODF đối với việc tạo ra các cuốn sách nói điện từ định dạng DAISY cho những người đọc yếu và tạo ra các tài liệu Braille cho những người loà. Uỷ ban phụ về tính có thể truy cập được của ODF của OASIS đã tập trung một cách dứt khoát vào các câu hỏi này trong xem xét của họ trong ODF v1.0 và OASIS đã chấp thuận những bổ sung cho ODF v1.1 cốt chỉ để hỗ trợ DIASY.

l Hỗ trợ tiếp sau của ODF v1.1 trong ứng dụng phiên âm braille và xem xét lại của các kỹ sư phiên âm của họ đã kiểm tra tính hiệu lực của ODF v1.1 như một cơ sở tuyệt vời cho sản phẩm Braille.

l Hướng dẫn về tính có thể truy cập được phiên bản 1.0 của Định dạng Tài liệu Mở v1.1 đã được tạo ra bởi Uỷ ban phụ về tính có thể truy cập được và đã được chấp thuận bởi Uỷ ban Kỹ thuật Tài liệu Mở của OASIS. Các hướng dẫn này mô tả một triển khai ODF v.1.1 phải làm gì để người sử dụng khuyết tật có thể bình đẳng đọc, tạo và soạn thảo các tài liệu.

l Việc các chuyên gia khuyết tật và những người khuyết tật tham gia trong việc phát triển các tiêu chuẩn là một nguyên tắc được nói rõ ràng bởi Liên minh châu Âu và các chính phủ khác. Các cá nhân khuyết được được cung cấp đầu vào và được xem xét lại từng điểm của ODF v1.1.

ODF v1.2: Siêu dữ liệu, công thức và hỗ trợ chữ ký điện tử

Uỷ ban Kỹ thuật Tài liệu Mở của OASIS duy trì đặc tả kỹ thuật của ODF, đã đạt được đồng thuận về siêu dữ liệu mở rộng cho đặc tả kỹ thuật của ODF sắp tới là phiên bản v1.2, mà trong đó giữa các đặc tính mới khác sẽ đi cùng với hỗ trợ chữ ký điện tử. Hơn nữa, một phát thảo ban đầu về đặc tả kỹ thuật công thức bảng tính nay đã sẵn sàng, mà nó sẽ cũng là một phần của ODF v1.2.

Hỗ trợ siêu dữ liệu mới trong ODF v1.2 và hỗ trợ Xforms từ ODF v1.0 làm cho nó đơn giản để triển khai các tài liệu thông minh mà chúng có thể được tích hợp trong các dòng công việc điện tử workflows và sẽ cho phép đưa ODF vào trong các web ngữ nghĩa. Hỗ trợ siêu dữ liệu trong ODF v1.2 được dựa trên các tiêu chuẩn RDF/XML và OWL của W3C mà nó đơn giản hoá một cách đột ngột và cho phép sử dụng lại RDF bên trong công nghệ XMP của Adobe trong các ứng dụng như Photoshop. Hơn nữa, có các công cụ mạnh cho các nhà phát triển và hỗ trợ cơ sở dữ liệu cho RDF. Cuối cùng, khái niệm siêu dữ liệu trong ODF v1.2 là đặc biệt mềm dẻo và cho phép để tích hợp các hệ thống thứ bậc siêu dữ liệu phức tạp.

Ngôn ngữ công thức mới cũng tập trung vào ODF v1.2 là dựa trên một số lượng lớn các ứng dụng bảng tính, bao gồm Microsoft Excel, OpenOffice.org/StarOffice, Lotus 1-2-3, Quattro Pro, Gnumeric, KOffice KSpred, WikiCalc, SheetToGo, Mathematica, Macsyma và Octave. Ngôn ngữ công thức sẽ bao gồm một số lượng lớn các hàm và toán tử bao gồm những thứ mới như OR, BASE và SEC. Cùng với sự hỗ trợ siêu dữ liệu, ngôn ngữ toán tử sẽ sử dụng lại các tiêu chuẩn đã tồn tại như ISO 8610 diễn tả ngày và thời gian và tránh được các lỗi như “năm 1900 là năm nhuận”. Ngôn ngữ công thức không ép bất kỳ hạn chế số lượng hàng hay cột nào trên các triển khai và cho phép đổi mới nhanh chóng, phi tập trung thông qua không gian đặt tên nhà cung cấp duy nhất. Cuối cùng, ngôn ngữ công thức không ép giao diện người sử dụng của các triển khai và xác định các bộ chức năng đối với các lĩnh vực ứng dụng khác nhau.

Trong năm 2008, phiên bản mới của ODF v1.2 sẽ được hoàn thành và được đệ trình lên OASIS và ISO để thông qua. Hơn nữa, nhiều ứng dụng được dự kiến sẽ triển khai hỗ trợ cho phiên bản mới này. Do đó, với phiên bản ODF v1.2 sẽ phải đạt được một mức cao hơn về sự chín muồi dẫn đầu cho tính tương hợp được cải thiện giữa các triển khai ODF.

VI. Các sách trắng, các phân tích và nguồn về ODF có sẵn đối với các viện của nhà nước

Một vài sách trắng đã được xuất bản trong năm 2007 mà chúng đã xem xét và mở rộng trên cơ sở đằng sau một tiêu chuẩn dựa trên XML cho các định dạng tài liệu. Những phân tích này đã xét tới những thách thức về tính có thể truy cập được mà những người khuyết tật phải đối mặt với các định dạng tài liệu văn phòng; tầm quan trọng của tranh luận công khai đối với các cơ quan giáo dục; vai trò của một định dạng mở trong việc vận hành dân chủ; và một so sánh trực tiếp về “tính mở” của ODF với OOXML. Hơn nữa, các tài nguyên đang gia tăng về ODF đã có sẵn cho các viện của nhà nước có quan tâm về việc khuyến khích tính hiệu quả, việc chia sẻ rộng rãi các thông tin và dữ liệu của chính phủ.

Tính có thể truy cập được

l “Các vấn đề về tính có thể truy cập được với OOXML”: Jutta Treviranus, Giám đocos của Trung tâm Thích nghi Nguồn Công nghệ và TS. Stephen A. Hockema, cả 2 là thành viên nghiên cứu thông tin của Đại học Toronto, mô tả những thách thức về tính có thể truy cập được mà những người khuyết tật phải đối mặt với các tài liệu văn phòng và các vấn đề đặc thù và thông thường của định dạng văn phòng mà họ gặp phải trong OOXML. Các kết luận của tài liệu này dẫn chiếu “các vấn đề nghiêm trọng liên quan tới tính có thể truy cập được của OOXML như một định dạng và tiêu chuẩn tiềm năng mà phải loại trừ việc áp dụng và trình bày nó”. Trong khi lưu ý rằng “OOXML có atheer được cải thiện làm cho tốt hơn một số liên quan đặc biệt về kỹ thuật”, các tác giả chỉ ra rằng nó có vẻ quá trễ đối với các vấn đề ở mức cao hơn, và thay vào đó khuyến cáo năng lực đó nên được chi cho việc cải tiến tiêu chuẩn ODF đã được ISO chấp thuận đang tồn tại.

Dân chủ hoá

l “Các tài liệu mở và sự dân chủ: Một cơ sở chính trị cho các tiêu chuẩn mở”: Trong sách trắng này, Laura DeNardis và Eric Tam của Dự án Xã hội thông tin của trường Luật Yale lưu ý rằng các phân tích hàn lâm về các chính sách về tiêu chuẩn mở thường nhấn mạnh tới các liên quan về kỹ thuật và kinh tế, nhưng các tiêu chuẩn, như các tác giả chỉ ra, có thể có những hậu quả cộng đồng nghiêm trọng về vận hành dân chủ. Tài liệu này lưu ý rằng các chính phủ đang thiết lập ngày một gia tăng các chính sách để sử dụng các sản phẩm công nghệ thông tin dựa trên các tiêu chuẩn mở mà chúng gắn với các nguyên tắc về tính mở và tính tương hợp, cả nhiều qui trình phát triển các tiêu chuẩn là đóng, đòi hỏi chi phí dựa trên cơ chế thành viên, loại trừ những người không phải thành viên, không cho phép các cá nhân, và cung cấp ít chỗ hơn hoặc bỏ qua sự tham gia của công chúng. Các tác giả chỉ ra việc truy cập của các công dân tới các thông tin liên quan tới các quyết định của chính phủ và các hồ sơ của chính phủ như một ví dụ nổi bật của các tiêu chuẩn mà chúng trực tiếp ảnh hưởng tới các điều kiện thích hợp đối với sự dân chủ, và kết luận rằng sự dịch chuyển hướng tới các tiêu chuẩn mở cho các định dạng tài liệu là có lợi lớn cho mọi người dân, những người đánh giá cao các nguyên lý dân chủ.

Giáo dục

l “Microsoft Vista và Office 2007: Báo cáo tạm thời với các khuyến cáo về áp dụng và triển khai”: Hội Giáo dục Truyền thông và Công nghệ Anh (BECTA), một cơ quan tư vấn mà nó làm việc với nền công nghiệp để đảm bảo rằng nước Anh có công nghệ đúng cho việc giáo dục, đã xuất bản một báo cáo tạm thời về Vista và Office 2007 khuyến cáo rằng Microsoft cung cấp hỗ trợ gốc cho ODF trong Office 2007, và rằng các trường học và cao đẳng của Anh chỉ xem xét triển khai Office 2007 khi tính tương hợp của nó với các sản phẩm của các giải pháp thay thế được thoả mãn. Báo cáo này lưu ý rằng việc hỗ trợ hiện thời của Microsoft đối với ODF là hạn chế (thông qua một trình chuyển đổi), và kết luận rằng việc sử dụng định dạng tệp ngầm định của Microsoft Office 2007 (OOXML) “vì vậy có tiềm năng làm trầm trọng thêm ngăn cách số”. BECTA khuyến cáo rằng vấn đề này sẽ phải được giữ để theo dõi cho tới khi báo cáo cuối cùng được đưa ra.

l Báo cáo của UNESCO - “Những ảnh hưởng về đạo đức của các công nghệ đang nổi lên: Một khảo sát”: Được thực hiện bởi Geneva Net Dialogue, một tổ chức quốc tế mở mà nhiệm vụ của nó là giúp đỡ các hoạt động về quyền con người trong xã hội thông tin, báo cáo này khuyến cáo rằng UNESCO hỗ trợ các tiêu chuẩn và giao thức mở mà chúng được tạo ra thông qua các qui trình dân chủ không được áp đặt bởi các tập đoàn lớn. Việc sử dụng ODF và các định dạng mở khác cũng được khuyến khích vì chúng giúp giảm bớt sự khoá trói vào các công nghệ cụ thể nào đó.

l Thông tin phát triển Thái Bình Dương của UNDP: Khung tương hợp của chính phủ: Xuất bản lần đầu, Tổng quan, cung cấp ở dạng hỏi đáp những nguyên nhân cơ bản và giá trị của khung tương hợp chính phủ (GIFs). Thứ hai, Hướng dẫn, là một công cụ thực tiễn về các tiếp cận và nguyên tắc của một GIF và các dạng tiêu chuẩn và các quy trình lựa chọn. Cuối cùng, tài liệu này cung cấp một phân tích có thể so sánh được về 8 GIF hiện hành tại Úc, Brazil, Đan Mạch, Liên minh châu Âu, Đức, Malaysia, New Zealand và Liên hiệp Anh. Trong những năm qua, Chương trình thông tin phát triển Châu Á – Thái bình dương của UNDP đã tổ chức các hội thảo để chia sẻ các kinh nghiệm và những điều tìm được của dự án với các nhóm có quan tâm.

l Đạt được tính mở: một cách nhìn cận cảnh về ODF và OOXML: Báo cáo này so sánh mức độ của tính mở của ODF và OOXML thông qua 4 tiêu chí chính và kết luận rằng trong khi ODF là đủ mở qua cả 4 tiêu chí thì OOXML chỉ ra những yếu kém có liên quan tới từng tiêu chí đó, mà chúng làm xói mòn sự ứng cử của nó như một tiêu chuẩn toàn cầu.

Dịch tài liệu: Lê Trung Nghĩa