- Với tư cách là người trực tiếp giám sát việc triển khai đề án này, ông nói gì về những sai lầm của 112?

- Căn cứ vào 5 mục tiêu và 6 nhóm dự án trọng điểm đã phê duyệt thì một số mục tiêu chưa đạt đuợc hoặc chỉ làm một phần. Ví dụ, đến năm 2005, hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia phải được hoàn thành và đi vào hoạt động. Nhưng hiện tại, cả 6 trung tâm này đều ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật.

Tôi không dùng từ "sai lầm". Tôi muốn nói đến rất nhiều nguyên nhân dẫn đến việc Đề án 112 không đạt kết quả. Ở đây, xin dẫn hai ý.

Thứ nhất là bộ máy triển khai. Một dự án tầm quốc gia, liên quan đến tất cả bộ, ngành, địa phương, kinh phí thì lớn, lại "dính dáng" đến công nghệ cao, truyền thông và các vấn đề xã hội như tập quán, quy trình công tác, trình độ công chức, công cuộc cải cách hành chính… thì việc nghiên cứu để có một bộ máy điều hành vừa có kiến thức quản lý nhà nước, CNTT, truyền thông, vừa có thực tiễn phối hợp đồng bộ liên ngành là vấn đề thực sự khó.

Trong thực tế thường có Ban chỉ đạo quốc gia với thành viên là lãnh đạo các bộ, ngành. Quỹ thời gian của các vị này rất eo hẹp nên mọi việc đều phó cho đơn vị giúp việc là Văn phòng Ban chỉ đạo. Đề án 112 có Ban điều hành chính phủ và Tổ thư ký. Với vai trò là giúp việc, nhưng Tổ thư ký lại làm đầu mối, phân bổ tài chính, chỉ đạo... Điều đó đương nhiên dẫn đến nhiều bất cập.

Thứ hai là phương thức triển khai đề án. Việc nghiên cứu, xây dựng tiêu chí để có thể phân nhóm một cách khoa học các tỉnh, thành, Bộ có đặc thù giống nhau rồi xây dựng mô hình mẫu, làm thí điểm cho từng nhóm trước khi nhân rộng là cần thiết. Nếu triển khai đồng loạt trong cả nước tất yếu sẽ dẫn đến những bất cập và hạn chế kết quả của đề án.

- Sau 5 năm, tiêu tốn khoảng 1.000 tỷ đồng, những cái đã làm được của 112 là gì?

- Cần nhìn nhận một cách khách quan rằng Đề án 112 đã làm được nhiều việc. Đơn cử như hình thành được mạng đường trục kết nối từ văn phòng chính phủ đến văn phòng UBND các tỉnh và các bộ. Nâng cao nhận thức và tư duy về ứng dụng CNTT trong các bộ ngành. Hầu hết các Bộ, UBND đã có mạng LAN. Các Bộ đều có website và hệ thống e-mail riêng không phải dùng hòm thư miễn phí như Yahoo...

Tôi cho rằng trong thời gian tới đây, phải tìm ra được những nguyên nhân không thành công để khắc phục rút kinh nghiệm, nhưng mặt khác phải khẳng định cái cái được để kế thừa chứ không phủ nhận, hay xóa trắng, bắt đầu lại từ đầu.

- Mục tiêu của 112 là tin học hóa quản lý hành chính nhà nước. Nhưng trong buổi làm việc với Ban điều hành Đề án hồi giữa tháng 4, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng đã nhận xét, nó không mang lại tiện ích, ứng dụng nào cho công tác quản lý, chỉ đạo điều hành của Chính phủ. Ông có bình luận gì về việc Đề án này bị ngừng lại?

- Việc Thủ tướng ngừng triển khai 112 là hoàn toàn đúng và dư luận cũng ủng hộ. Đề án này được phê duyệt cho giai đoạn 2001 – 2005. Một mặt, thời hạn đó đã hết. Mặt khác trong quá trình triển khai, 112 có nhiều vấn đề cần rút kinh nghiệm và điều chỉnh. Trong khi đó, việc ứng dụng CNTT trong hệ thống các cơ quan nhà nước thời gian tới cũng có những đòi hỏi mới hơn. Do vậy, việc ngừng triển khai 112 để bàn bạc thấu đáo để có một đề án thực tiễn cho giai đoạn mới, vừa kế thừa cái đã làm được, vừa rút kinh nghiệm không lặp lại cái sai trước đây, đáp ứng đòi hỏi mới của công cuộc phát triển đất nước là cần thiết.

- Không phải bây giờ những bất cập trong triển khai của 112 mới được nói đến. Vậy đề án này có thực sự cần thiết?

- Phải phân biệt việc triển khai chưa tốt 112 và bản thân đề án này. Một đề án như 112 với những mục tiêu đề ra trong thời gian qua là rất cần thiết. Nhưng ngay trong giai đoạn thảo luận để hình thành, tôi cũng đã có ý kiến rằng nếu 112 là một đề án quốc gia về chính phủ điện tử thay vì tin học hóa hành chính nhà nước thì sẽ có thuận lợi hơn trong việc đặt mục tiêu và triển khai.

Tin học hóa quản lý hành chính là một khái niệm rộng, không xác định, không có tiêu chí để đánh giá sự thành công hay thất bại. Nhưng một đề án về chính phủ điện tử thì đã có chuẩn, có bước đi, có tiêu chí đánh giá và các mô hình được quốc tế công nhận. Việc hợp tác, hỗ trợ từ quốc tế cũng sẽ thuận lợi hơn. Ở đây, chúng ta cũng cần thích ứng khái niệm "chính phủ điện tử" cho phù hợp với hoàn cảnh thực tiễn của VN. Vì hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước của ta không chỉ có Chính phủ.

- Vậy sau đề án 112 sẽ là gì?

- Có thể hình dung từ hai mức. Mức một là dựa trên các ý tưởng chính của 112, bổ sung và làm mạnh hơn việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến, đồng bộ với các hoạt động cải cách hành chính để có một đề án quốc gia về chính phủ điện tử. Nhưng để đồng bộ liên hoàn giữa các cơ quan trong hệ thống chính trị, nên chăng là một đề án về nhà nước điện tử. 

Mức cao hơn, cần nhìn nhận việc hoạt động xã hội, quản lý nhà nước, kinh doanh, văn hóa, đời sống người dân là một thể thống nhất, gắn kết rất hữu cơ với nhau. Nhiều quốc gia đã dừng ứng dụng CNTT trong từng mảng hoạt động xã hội để có chương trình về quốc gia điện tử. VN đi sau, có điều kiện rút kinh nghiệm thì cần xây dựng một chương trình quốc gia về Việt Nam điện tử (e-Vietnam) . Trước mắt tập trung vào 3 mảng việc lớn: nhà nước điện tử, thương mại điện tử và công dân điện tử. 3 mảng này cần được triển khai đồng bộ, liên hoàn và tích hợp trong một hệ thống quốc gia thống nhất.

- Nhưng làm thế nào để một dự án tương tự không “dẫm vào vết xe đổ” của 112?

- Có hai vấn đề quan trọng phải đổi mới là phương thức và bộ máy tổ chức triển khai.

Về cách triển khai, phải xác định được các vấn đề liên ngành cần thiết để có thể ứng dụng thành công. Ví như hạ tầng đường truyền quốc gia, chuẩn thông tin trong giao dịch điện tử của các hoạt động xã hội, chuẩn công nghệ, chuẩn giao thức, chuẩn mở của hệ thống, hạ tầng thông tin quốc gia, pháp lý, cơ chế chính sách, quy trình quản lý hành chính, lộ trình triển khai, quy định về phân cấp quản lý và chia xẻ thông tin, các vấn đề liên quan đến xây dựng triển khai, đánh giá nghiệm thu đề án CNTT, định mức chi tiêu… Chính phủ cần chỉ đạo các cơ quan ban ngành trung ương có lộ trình để hình thành hạ tầng này trước một bước hay đồng bộ với triển khai ứng dụng.

Các địa phương căn cứ vào lộ trình, chuẩn, định mức chi tiêu, các quy định liên ngành… có thể chủ động triển khai các ứng dụng của mình để đạt mục tiêu đã đề ra, tránh việc Ban chỉ đạo quốc gia "cầm tay chỉ việc" hay áp đặt cách làm, sản phẩm cho địa phương.

- Nhiều ý kiến cho rằng, sự thay đổi về công nghệ, thiết bị, máy móc quan trọng nhưng cũng không có ích gì nếu các thủ tục hành chính phức tạp, rắc rối không được cải thiện. Ông nghĩ sao về điều này?

- Tôi hoàn toàn đồng tình với quan điểm này. Nếu nhìn nhận CNTT là một ngành kinh tế kỹ thuật thì khi đó CNTT vị CNTT. Nhưng ở mặt khác, CNTT là những tiến bộ khoa học kỹ thuật dùng để phục vụ các ngành kinh tế, xã hội. Ở góc độ này thì đích cuối cùng phải là thành tựu của các ngành kinh tế xã hội, còn công nghệ chỉ là công cụ. Nhưng thời gian qua, chúng ta đã lầm lẫn giữa hai khái niệm này. Hầu hết các đề án, dù là ứng dụng hay phát triển CNTT, đều nhăm nhăm đếm xem có bao nhiêu máy tính, đường truyền tốc độ bao nhiêu mà không đánh giá có bao nhiêu loại công văn giấy tờ sẽ được huỷ bỏ, bao nhiêu cuộc họp trực tiếp được loại trừ...

Tới đây, dù có làm nhà nước điện tử hay chính phủ điện tử thì luôn luôn phải hiểu rằng CNTT chỉ là công cụ mà thôi. Nếu coi đó là nòng cốt và cứ xoáy vào đó chắc chắn sẽ thất bại. Cải cách hành chính để phục vụ nhân dân tốt hơn mới là đích cuối cùng. Không có CNTT vẫn phải cải cách tốt. Có công nghệ chúng ta sẽ làm tốt hơn. Trong cả chuỗi công tác về điều hành hành chính không phải chỗ nào cũng tin học hóa được. Nếu cứ đòi làm 100% là sẽ lại thất bại.

Theo Vnexpress